Phác đồ điều trị bệnh Leishmaniasis

Leishmaniases là một nhóm bệnh ký sinh trùng do động vật nguyên sinh thuộc chi Leishmania gây ra, lây truyền qua vết cắn của ruồi cát. Hơn 20 loài gây bệnh ở người.

Leishmaniasis da là bệnh đặc hữu ở hơn 70 quốc gia ở Nam và Trung Mỹ, Trung Đông, Trung Á và Châu Phi.

Leishmaniasis niêm mạc da xảy ra ở Châu Mỹ Latinh và hiếm gặp hơn ở Châu Phi (Ethiopia, Sudan).

Leishmaniasis nội tạng xảy ra ở hơn 60 quốc gia ở Đông và Bắc Phi, Nam và Trung Á, Nam Âu và Nam và Trung Mỹ.

Đặc điểm lâm sàng

Bệnh Leishmaniasis ở da và niêm mạc

Một hoặc nhiều tổn thương ở các bộ phận cơ thể không được che phủ.

Sẩn đỏ ở vết cắn của ruồi cát.

Phát triển thành một nốt sần và lan rộng thành vết loét đóng vảy.

Loét không đau trừ khi có nhiễm trùng thứ phát.

Thường tự lành và để lại sẹo và bảo vệ suốt đời.

Có thể lan đến niêm mạc (miệng, mũi, kết mạc) gây ra dạng niêm mạc da với biến dạng nghiêm trọng.

Bệnh Leishmaniasis nội tạng (Kala Azar)

Bệnh toàn thân dẫn đến giảm toàn thể huyết cầu, suy giảm miễn dịch và tử vong nếu không được điều trị.

Sốt kéo dài không đều (>2 tuần).

Lách to và sụt cân.

Các dấu hiệu khác: thiếu máu, tiêu chảy, chảy máu cam, hạch to, gan to vừa phải

Suy giảm miễn dịch có thể dẫn đến tiêu chảy do vi khuẩn, viêm phổi và bệnh lao.

Bệnh Leishmaniasis da sau Kala Azar.

Phát ban da dạng dát, dạng nốt hoặc dạng sẩn không rõ nguyên nhân.

Xuất hiện trên mặt sau khi bệnh leishmaniasis nội tạng đã được chữa khỏi.

Chẩn đoán xét nghiệm

Bệnh Leishmaniasis ở da và niêm mạc

Chẩn đoán ký sinh trùng: Xác định ký sinh trùng nhuộm Giemsa trong các vết bẩn sinh thiết môtừ mép vết loét.

Không có xét nghiệm huyết thanh hữu ích.

Bệnh Leishmaniasis nội tạng

Chẩn đoán ký sinh trùng: Xác định ký sinh trùng nhuộm Giemsa trong các vết bẩn của lách, tủy xương hoặc bạch huyếtChọc hút hạch-sinh thiết. Chọc hút lách là phương pháp nhạy cảm nhấtnhưng có nguy cơ gây xuất huyết dẫn đến tử vong.  

Chẩn đoán huyết thanh: xét nghiệm que nhúng rK39 và xét nghiệm ngưng kết trực tiếp (DAT) để chẩn đoán bệnh leishmaniasis nội tạng nguyên phát ở những trường hợp nghi ngờ lâm sàng. Chẩn đoán tái phát cần xác nhận ký sinh trùng.

Điều trị

Khuyến cáo điều trị thay đổi tùy theo loài Leishmania, vị trí địa lý và các yếu tố cụ thể của bệnh nhân.

Bệnh Leishmaniasis ở da và niêm mạc

Tự lành: Thường xảy ra trong vòng 3-6 tháng.

Chỉ định điều trị cho: Tổn thương dai dẳng (>6 tháng), biến dạng, loét hoặc lan rộng.

Một hoặc một vài tổn thương: Sự thâm nhiễm antimonial năm hóa trị tại chỗ (natri stibogluconat hoặc meglumine antimoniat).

Trường hợp nặng: Tiêm bắp antimoniac pentavalent dưới sự giám sát của bác sĩ.

Miltefosine: Có hiệu quả đối với nhiều dạng bệnh leishmaniasis trên da.

Các dạng niêm mạc da: Được điều trị tương tự như bệnh leishmaniasis nội tạng.

Bệnh Leishmaniasis nội tạng

Đông Phi:

Thuốc đầu tay: Antimonial năm hóa trị + paromomycin.

Dòng thứ hai: Amphotericin B dạng liposome dành cho nhóm tái phát hoặc dễ bị tổn thương.

Nhiễm HIV đồng thời: Liposomal amphotericin B + miltefosine.

Nam Á:

Dòng đầu tiên: Amphotericin B dạng liposome (liều đơn hoặc nhiều liều).

Dòng thứ hai: Amphotericin B dạng liposome dùng cho bệnh tái phát.

Những cân nhắc chung

Cung cấp nước, dinh dưỡng và điều trị các bệnh nhiễm trùng tái phát.

Hãy cân nhắc đến bệnh lao hoặc nhiễm trùng đồng thời HIV.

Bệnh Leishmaniasis da sau Kala Azar (PKDL)

Chỉ định điều trị: Các tổn thương nghiêm trọng, biến dạng hoặc dai dẳng, và các tổn thương ở miệng ở trẻ nhỏ.

Phương pháp điều trị khác nhau tùy theo vị trí địa lý.

Các phương pháp điều trị thông thường: Thuốc antimonial năm hóa trị, amphotericin B dạng liposome, miltefosine.

Phòng ngừa

Màn chống muỗi được xử lý bằng thuốc diệt côn trùng.

Kiểm soát và loại bỏ vật chủ trung gian truyền bệnh là động vật.