Kỹ thuật rửa tay vô khuẩn ngoại khoa

Nhận định chung

Nhiễm khuẩn bệnh viện đang là mối quan tâm lỏn của ngành y tế. Nhiễm khuẩn bệnh viện là một trong những hậu quả không mong muốn trong thực hành chăm sóc và điều trị người bệnh, làm tăng tỷ lệ mắc bệnh, tử vong, kéo dài thời gian điều trị và đặc biệt là làm tăng chi phí điếu trị.

Các nghiên cứu cho thấy bàn tay của một người có thể mang tới 4,6 triệu mầm bệnh gồm hai loại tạm trú và bám dính. Các mầm bệnh chủ yếu tập trung ở kẽ tay và móng tay.

Vết mổ có thể bị nhiễm khuẩn là do các vi sinh vật có nguồn gốc nội sinh, tức là chính từ hệ vi khuẩn chí của người bệnh. Các yếu tố túc chủ như tuổi, loại vết mổ, kỹ thuật mổ, thời gian phẫu thuật, kích cỡ vết mổ, tình trạng dinh dưỡng của người bệnh và các bệnh lý đi kèm là các yếu tố nguy cơ dẫn đến nhiễm khuẩn. Các nhiễm khuẩn nguồn gốc ngoại sinh được kiểm soát bằng tuân thủ các quy trình thực hành thích hợp như rửa tay trước khi mổ, sử dụng khẩu trang phẫu thuật, mang găng tay vô khuẩn, mang mũ và áo choàng v.v...

Nguy cơ nhiễm khuẩn tăng lên rất cao đối với người bệnh phải có các can thiệp chảy máu, đặc biệt là phải mổ. Điều dưỡng làm việc trong phòng mổ hoặc thực hiện hay trợ giúp các can thiệp có chảy máu cần phải đánh rửa tay (rửa tay ngoại khoa) nhằm làm giảm và ngăn chặn sự phát triển của các vi khuẩn trên da trong trường hợp găng tay bị rách.

Lý thuyết liên quan

Rửa tay ngoại khoa được áp dụng bắt buộc cho phẫu thuật viên và người phụ mổ trước khi tiến hành phẫu thuật, chuẩn bị dụng cụ vô khuẩn hay thực hiện các chăm sóc đặc biệt.

Quá trình rửa tay phải được thực hiện từ đầu ngón tay đến khuýu tay bằng xà phòng có chất khử trùng trước mỗi trường hợp phẫu thuật. Thời gian đánh tay tốt nhất là bao nhiêu thì không có quy định chung. Nhiều nghiên cứu chi ra rằng thòi gian đó có thể phụ thuộc vào loại sản phẩm kháng khuẩn của dung dịch rửa tay. Thời gian rửa tay lâu có thể làm cho vi khuẩn ở lớp dưói da xuất hiện do đó tác dụng sẽ ngược lại. Vì vậy khi rửa tay cần thực hiện theo hướng dẫn của nhà sản xuất, ở Mỹ thời gian rửa tay thường là 5 phút. Lason (1996) khuyến nghị rằng thời gian rửa tay ngoại khoa ít nhất phải kéo dài 2 phút. Việt Nam, theo quy định của Bộ Y tế, thời gian rửa tay bắt buộc là 5-6 phút. Thòi gian rửa tay khác nhau tuỳ thuộc vào số lần đánh tay trong ngày, dung dịch rứa tay và phương pháp.

Để loại trừ tối đa vi khuẩn, trước khi rửa tay, tất cả đồ trang sức trên tay phải được tháo ra và móng tay đã được cắt ngắn. Những điều dưỡng viên có viêm nhiễm ở tay, vết thương mở hay các vết xước hay bị viêm đường hô hấp không được tham gia vào đội phẫu thuật. Trong khi đánh tay, các chà xát nhẹ cũng đã có thể loại được vi khuẩn, nếu chải mạnh quá có thể làm tổn thương lớp biểu bì, từ đó các vi khuẩn ở lớp dưới da sẽ xuất hiện.

Đánh rửa tay có thể bắt đầu từ các ngón tay của hai bàn tay trước rồi lần lượt đến kẽ các ngón tay, lòng và mu bàn tay sau đó đến cánh tay của hai tay. Đánh tay hai lần bằng hai bàn chải khác nhau. Cùng có thể đánh kỹ từng tay riêng rẽ theo thứ tự trên và mỗi tay đánh bằng một bàn chải riêng. Mục đích:

Làm sạch và loại bỏ vi khuẩn vãng lai và thường trú trên bàn tay.

Đảm bảo an toàn cho người bệnh và nhân viên y tế.

Góp phần làm giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện.

Rửa tay có thế thực hiện được với điều kiện:

Các dung dịch rửa tay có chất diệt khuẩn, cồn 70° hoặc clohexidin 0,5%.

Bồn rửa tay sâu có vòi nước chảy, có cần gạt bằng tay hoặc bàng chân. Có vòi đủ cao để tay và cánh tay không bị chạm trong quá trình rửa.

Nước rửa tay phải sạch và ấm.

Khăn lau tay vô khuẩn.

Bàn chải đánh tay vô khuẩn.

Quy trình kỹ thuật

Kiểm tra quy định thời gian rửa tay

Đọc hướng dẫn của nhà sàn xuất dung dịch rừa tay về sự cẩn thiết của rữa tay.

Chuẩn bị phương tiện

Nước sạch, ấm, dung dịch rửa tay có chất sát khuẩn, khăn lau tay vô khuẩn, bàn chài rửa tay vô khuẩn.

Chuẩn bị người điều dưỡng

Tháo đồ trang sức ở tay.

Cắt móng tay nếu dài.

Xắn tay áo lên quá khuỷu tay.

Đội mũ, mang khẩu trang.

Làm ướt tay

Mở nứớc bằng khuỷu tay hoặc chân.

Làm ướt tay lên quá khuỷu 5 cm.

Bàn tay luôn cao hơn cánh tay.

Làm sạch tay

Lấy khoảng 5ml dung dịch rửa tay vào lòng bàn tay.

Rửa tay như rửa tay thường quy nhưng lên quá khuỷu tay 5 cm.

Làm sạch xà phòng

Rửa sạch xà phòng dưới vòi nước chảy.

Bàn tay và cánh tay hướng lên trên.

Lấy bàn chải đánh tay

Làm ướt bàn chài và lấy dung dịch rửa tay vào bàn chài.

Lam sạch các đấu ngón tay

Dùng bán chài đánh các đầu ngón tay.

Làm sạch các kẽ /cạnh ngón tay

Đánh bắt đầu từ cạnh ngoài ngón cái đến lẩn lượt các ngón tay kia rồi tiếp tục từ cạnh ngoài của ngón út lần lượt đến các ngón kia, kết thúc ở cạnh trong ngón cái.

Làm sạch lòng bàn tay

Cầm bàn chải đánh lòng bàn tay.

Làm sạch mu bàn tay

Cấm bàn chải này đánh mu bàn tay.

Làm sạch cánh tay

Đánh cổ tay, cánh tay lên quá khuỷu tay 5 cm Nên chia cánh tay thành 3 vùng và đánh mỗi vùng 10 lần.

Đánh tay còn lại

Dùng bàn chải khác đánh tay còn lại như tay kia, đánh tay từ nơi cần ưu tiên nhất (bàn tay) đến vùng xa hơn (cánh tay).

Làm sach xà phòng

Bỏ bàn chải, mờ nước bằng khuỷu tay hoăc chân, rửa sạch xà phòng dưới vòi nước chảy, bàn tay luôn nâng cao.

Làm khô tay

Khoá vòi nước bằng khuỷu tay/ chân.

Lau khô tay bằng khăn võ khuẩn, lau từ hai bàn tay trước đến cánh tay, Bỏ khăn vào nơi quy định.

Sát khuẩn tay

Để hai tay ngang tầm mắt, bàn tay hướng lên trên. Một người giúp dội cồn 70° vào bàn tay. Hoặc có thể ngâm tay vào chậu cồn.

Làm khô tay

Hai tay để cao phía trước ngực, để tay tự khô.