Phụ thuộc các chất kích thích amphetamin và cocain

Lạm dụng chất kích thích hoặc dùng đơn độc hoặc kết hợp các thuốc khác rất thường thấy. Các amphetamin, trong đó có cả methedrin (“Tôc độ”) là một trong các dạng thức để hút, được gọi là “băng”, tạo ra sự vui vẻ cao độ, kéo dài hơn so với methylphenidat và phenmetrazin, là những thuốc được kiểm soát chặt chẽ khi kê đơn nhưng lại khá dễ kiếm ở chợ đen. Sử dụng mức độ bất kỳ một loại thuốc kích thích nào cũng đều làm tăng hoạt động, cảm giác dồi dào sức mạnh về tâm lý và thể lực và các tác dụng giống giao cảm. Bệnh cảnh lâm sàng của ngộ độc cấp thuốc kích thích bao gồm: vã mồ hôi, tăng nhịp tim, tăng huyết áp, giãn đồng tử, tăng hoạt động và hội chứng não cấp tính có lú lẫn và rối loạn định hướng. Khả năng dung nạp tăng rất nhanh và khi liều tăng lên xuất hiện các triệu chứng như tăng mất ngủ, ý tưởng paranoid (kèm theo hoang tưởng bị bệnh kí sinh trùng, lắp lời, lắp lại động tác, nghiến răng lúc ngủ, ảo xúc giác về nhiễm côn trùng và loạn thần rầm rộ; thường có ý tưởng bị truy hại do vậy có phản ứng tấn công. Cai thuốc kích thích có đặc điểm là trầm cảm kèm theo các triệu chứng của ngủ nhiều và ăn nhiều.

Có một số người nghiện thuốc kích thích trở nên nhạy cảm với việc sử dụng các chất kích thích sau đó. Ở những người này, chỉ cần một lượng nhỏ chất kích thích nhẹ, ví dụ như caffein cũng có thể gây các ra triệu chứng paranoid và ảo thanh.

Cocain là một chất kích thích. Nó được sản xuất từ cây coca, các dẫn xuất chứa trong hạt, là và bột dẻo coca, cocain hydrochlorid. Bột dẻo coca là chiết xuất thô chứa 40 - 80 % cocain sulfat và các tạp chất khác. Cocain hydrochlorid là một muối và là dạng được sử dụng nhiều nhất. Dẫn xuất tinh chất (và rất mạnh), gốc tự do còn gọi là “crack” (bạch phiến) được điều chế rất đơn giản từ cocain hydrochlorid.

Có rất nhiều cách sử dụng: nhai lá, hơ nóng lá và nhai với chất kiềm (ví dụ, với tro của lá khác) nhằm tăng hấp thụ ở miệng. Nó đạt đến trạng thái say nhẹ sau khoảng 5 - 10 phút và kéo dài chừng một giờ. Cocain có thể được hít vào mũi qua một ống nhỏ. Việc hấp thụ có thể bị chậm lại do co mạch (điều này cuối cùng có thể dẫn đến hoại tử tổ chức và thủng vách ngăn); khởi phát tác dụng sau 2 - 3 phút, kèm theo say mức độ vừa (khoái cảm, kích thích, cảm thấy dồi dào sức lực) kéo dài khoảng 30 phút. Cocain nguyên chất đóng vai trò chủ chốt trong trạng thái say. Tiêm tĩnh mach cocain hydrochlorid hoặc cocain gốc tự do sẽ có hiệu quả sau 30 giây và trạng thái say tương đối mạnh, kéo dài khoảng 15 phút. Sử dụng kết hợp cocain với ethanol sẽ thúc đẩy gan tạo ra cocaethylen. Chất này lại tạo ra những tác động giống cocain nhưng mạnh hơn và kéo dài hơn. Hút cocain gốc tự do (cocain chuyển sang dạng hơi có điềm sôi thấp) có tác dụng sau vài giây và tạo ra trạng thái say mạnh, kéo dài vài phút. Cường độ của phản ứng có liên quan chặt chẽ với khả năng hoà tan trong lipid của dạng gốc tự do và gây ra những triệu chứng tâm thần cũng như nội khoa nặng.

Cũng đã có thông báo về trụy tim mạch, loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim và các cơn thiếu máu tạm thời. Cũng có thể có cơn co giật, đột quỵ, các triệu chứng migraine, tăng thân nhiệt tổn thương phổi và một số biến chứng sản khoa như sảy thai, rau bong non, quái thai, thai chậm phát triển và đẻ non. Cocain có thể gây ra lo âu, thay đổi cảm xúc và sảng, Nếu dùng lâu thì cũng có những vấn đề giống như các chất kích thích khác.

Bác sĩ cần phải tỉnh táo đối với việc dùng cocain cho bệnh nhân có các triệu chứng không giải thích được như: chảy nước mũi, đau đầu, mệt mỏi, mất ngủ, lo ầu, trầm cảm và khản giọng dai dẳng. Cai đột ngột không nguy hiểm đến tính mạng nhưng thường gây ra thèm, rối loạn giấc ngủ, ăn nhiều, mệt mỏi và trầm cảm nặng (đôi khi kèm theo ý định tự sát) kéo dài vài ngày đến vài tuần.

Điều trị thường là không chuẩn xác và khó. Do trạng thái say ngắn với việc phong toả tái hấp thu dopamin nên có thể uống chất chủ vận dopamin là bromocriptin, liều 1,5 mg chia làm ba lần và có thể cải thiện được một số triệu chứng của thèm thuốc liên quan đến trạng thái cai cocain cấp tính. Các chất chủ vận dopamin khác như apomorphin, levodopa và amantadin cũng đang được nghiên cứu nhằm mục đích này. Cũng đã có bằng chứng ban đầu cho thấy carbamazepin với liều thông thường có thể làm giảm thèm thuốc ở trạng thái cai và desipramin liều trung bình có tác dụng duy trì khả năng nhịn thuốc ở những giai đoạn đầu trong điều trị. Điều trị loạn thần cũng được thực hiện như đối với bất kì một trạng thái loạn thần khác: các thuốc chống loạn thần, liều phù hợp sẽ cải thiện các triệu chứng. Bât kì một triệu chứng nội khoa nào (ví dụ tăng thân nhiệt, cơn co giật, tăng huyết ẩp) cũng đều phải được điều trị chuyên biệt. Các phương thức điều trị cần phải được thực hiện trên cơ sở kết hợp với chương trình có tổ chức tốt, thường là dựa trên mô hình AA (Hội những người không uống rượu - ND). Chỉ cần điều trị nội trú khi có biểu hiện tự gây thương tích, gây lộn xộn hoặc đe doạ người khác (thường là hoang tưởng paranoid).