Thuốc tránh thai uống

Hạn chế có thai một cách tự nguyện làm lợi cho những người phụ nữ, cho cả những người đàn ông và con cái của họ. Tránh thai cần đáp ứng được với tất cả mọi phụ nữ và nam giới trong tuổi sinh đẻ. Giáo dục về tránh thai và sự tiếp cận với các viên thuốc tránh thai hay dụng cụ tử cung là đặc biệt quan trọng đối với những nam nữ thanh niên dưới 20 tuổi và đối với những phụ nữ sau đẻ, sau sảy.

Giáo dục về bệnh lây truyền theo đường tình dục, đặc biệt AIDS cần đước tiến hành cho tất cả những ai có hoạt động tình dục song song song với việc thông báo rằng bao cao su dùng kèm với thuốc diệt tinh trùng có độ bảo vệ cao (nhưng không bảo vệ hoàn toàn) cho cả hai giới chống lại bệnh lây truyền theo đường tinh dục cũng như tránh thai. Dịch AIDS lan rộng trên thế giới đã tạo ra sự thay đổi xu hướng một cách có ý nghĩa sang sử dụng bao cao su cộng với thuốc diệt tinh trùng.

Thuốc tránh thai uống viên kết hợp

Hiệu quà và phương pháp sừ dụng

Thuốc tránh thai uống (viên thuốc sinh đẻ có kế hoạch) có tỉ lệ thất bại lý thuyết dưới 0,5% nếu sử dụng tuyệt đối theo phác đồ và một tỷ lệ thất bại điển hình là 3%. Cơ chế tác dụng chủ yếu là ức chế phóng noãn. Thuốc bắt đầu uống vào ngày thứ nhất hay ngày thứ năm của vòng kinh và uống hàng ngày trong 21 ngày, tiếp theo là 7 ngày uống các viên đệm hay không uống thuốc và phác đồ này lại tiếp tục cho mỗi chu kỳ về sau. Thường bắt đầu uống thuốc vào ngày thứ bảy của tuần đầu tiên sau khi bắt đầu hành kinh. Như thế sẽ giúp cho người phụ nữ dễ nhớ ngày bắt đầu sau này và tránh được hành kinh vào cuối tuần. Nếu quên uống một viên vào bất kỳ thời điểm nào, ngày hôm sau phải uống thành 2 viên và phải áp dụng thêm phương pháp tránh thai khác cho đến hết vòng kinh (bao cao su hay bọt diệt tinh trùng).

Cũng nên có một phương pháp dự phòng trong chu kỳ dùng thuốc đầu tiên trong trường hợp uống thuốc muộn sau ngày thứ 5. Thuốc tránh thai uống liều thấp không có chống chỉ định dùng kéo dài đối với những phụ nữ 35 - 40 tuổi, không hút thuốc lá và không có chống chỉ định gì. Kiểm tra huyết áp, chụp vú, kiểm tra lipid huyết và đường huyết thường xuyên.

Lợi ích của thuốc tránh thai uống

Ngoài việc tiện dụng, tác dụng tránh thai có hiệu quả, thuốc tránh thai uống còn có những lợi ích khác không thuộc phạm vi tránh thai. Lượng máu kinh ít hơn, ít gây thiếu máu hơn và thống kinh được giảm nhẹ đi khi dùng thuốc tránh thai uống và không làm xuất hiện những u nang mới. Đau trong khi phóng noãn và sau khi phóng noãn cũng giảm đi.

Nguy cơ ung thư buồng trứng và ung thư niêm mạc tử cung giảm. Các nguy cơ viêm vòi trứng và chửa ngoài tử cung có thể giảm. Trứng cá thường được cải thiện. Đối với những người dùng lâu (trên 4 năm), tỷ lệ mắc u xơ tử cung thấp đi.

Sự lựa chọn thuốc tránh thai uống

Bất cứ thuốc tránh thai uống loại kết hợp chứa estrogen dưới 50 µg đều thích hợp cho đa số các phụ nữ. Những phụ nữ đang uống những viên thuốc chứa 50 µg estrogen trở lên cần chuyển sang các viên có liều thấp hơn vì nhiều tác dụng phụ có liên quan đến liều của thuốc. Có vài sự khác nhau về hiệu lực của các progestin chứa trong các viện thuốc nhưng về lâm sàng không có sự khác nhau có ý nghĩa đối với phần lớn các phụ nữ. Những phụ nữ có trứng cá hay có rậm lông có thể dùng những viên thuốc chứa các progestin mới, desogestrel hay norgestimate vì chúng có ít tác dụng androgen nhất. Liều estrogen trong các viên thuốc tránh thai uống đã cao hơn hoặc bằng 4 lần so với những chế phẩm estrogen dùng trong thời kỳ mãn kinh, và cũng vì lý do ấy, các tác dụng phụ do các viên thuốc tránh thai có thể thấy trước là nhiều hơn.

Tương tác của thuốc

Có nhiều thuốc tương tác với thuốc tránh thai uống, làm giảm hiệu lực của chúng bằng cách gây ra sự tạo các enzym mirosom trong gan, làm tăng globulin mang hormon sinh dục và bằng những cơ chế khác. Một số thuốc hay được mô tả trong loại này là những thuốc chống co giật phenytoin, phenobarbịtal (và các barbiturat khác), primidon, carbamazepin và thuốc chống lao rifampin. Những phụ nữ dùng những thuốc này cần dùng những biện pháp tránh, thai khác cho được an toàn tối đạ.

Các chống chỉ định và các tác dụng phụ

Các thuốc tránh thai uống đã đi cùng với nhiều tác dụng, đối nghịch; trong một số trường hợp, chúng có chống chí định và cần được dùng một cách cẩn thận trong một số trường hợp khác.

Bảng. Các chống chỉ định sử dụng thuốc tránh thai uống

Những chống chi định tuyệt đối

Có thai.

Viêm tắc tĩnh mạch hay các rối loạn do viêm tắc tĩnh mạch (trong quá khứ hay hiện tại). Đột qụy hay bệnh động mạch vành (trong quá khứ hay hiện tại).

Ung thư vú (đã biết rõ hay nghi ngờ).

Chảy máu âm đạo bất thường không rõ nguyên nhân.

Ung thư phụ thuộc estrogen (đã biết rõ hay nghi ngờ).

Khối u gan lành tính hay ác tính (trong quá khứ hay hiện tại).

Những chống chỉ định tương đối

Trên 35 tuổi và nghiện thuốc lá nặng (trên 15 điếu mỗi ngày).

Đau nừa đầu hoặc đau đầu bị đi bịlại, đau đầu nặng.

Tăng huyết áp.

Bệnh tim hay bệnh thận.

Đái tháo đường.

Bệnh túi mật. Ứ mật trong khi có thai.

Viêm gan đang phát triển hay viêm nhiễm bạch cầu đơn nhân.

Bệnh tế bào liềm (loại S/S hay S/C).

Mổ, gãy xương hay bị thương nặng.

Đang cho con bú.

Trầm cảm tâm thần đáng kể.      

Báo như đau đàu dữ dội, mờ mắt hay mất thị giác hoặc có những rối loạn thần kinh thoảng qua đều cần ngừng dùng thuốc tránh thai uống.

(1) Ung thư

Trong một số nghiên cứu, người ta thấy có mối liên quan giữa thời gian sử dụng lâu dài (3 - 4 năm) thuốc uống tránh thai với sự xuất hiện dị sản cổ tử cung và ung thư. Không thấy có mối liên quan giữa việc sử dụng thuốc tránh thai uống và ung thư vú. Các viên thuốc tránh thai tỏ ra bảo vệ chống ung thư niêm mạc tử cung và ung thư buồng trứng. Hiếm thấy có mối liên quan của thuốc uống tránh thai với việc phát sinh các u gan lành tính và ác tính, có thể dẫn đến vỡ gan, chảy máu và tử vong. Nguy cơ tăng lên cùng với liều dùng cao, thời gian dùng dài và tuổi đời cao.

(2) Bệnh túi mật

Có một sự tăng nguy cơ bị bệnh túi mật và đòi hỏi phải phẫu thuật cắt bỏ túi mật do có sỏi cholesterol ở những người dùng viên thuốc tránh thai.

(3) Những rối bạn chuyển hóa

Hiện tượng giảm dung nạp glucose và tăng hàm lượng triglycerid đã được nhận thấy ở những người dùng viên thuốc tránh thai, những phụ nữ bị bệnh đái tháo đường cần được giám sát cẩn thận.

(4) Tăng huyết áp

Thuốc tránh thai uống có thể gây tăng huyết áp trong một số phụ nữ. Nguy cơ tăng lên theo độ dài thời gian sử dụng và theo độ cao của tuổi tác. Những phụ nữ có tăng huyết áp xuất hiện trong khi dùng thuốc tránh thai uống cần phải áp dụng biện pháp tránh thai khác. Tuy nhiên, nếu theo dõi huyết áp hàng ngày, lại không hút thuốc, tuổi dưới 40, kiểm tra cẩn thận huyết áp dù hơi tăng cũng có thể dùng thuốc tránh thai.

(5) Đau đầu

Đau nửa đầu hay đau đầu nguyên do mạch máu có thể xảy ra hay xấu đi trong khi sử dụng thuốc. Nếu đau đầu trầm trọng hoặc đau đầu thường xuyên trong khi dùng thuốc thì phải ngừng dùng.

(6) Vô kinh

Vô kinh sau dùng thuốc thỉnh thoảng kéo dài một năm hay hơn, đôi khi có kèm theo tiết sữa. Cần định lượng prolactin, nếu thấy cao, có thể có u tuyến yên sinh prolactin.

(7) Rối bạn tiết sữa

Thuốc tránh thai uống viên kết hợp có thể làm suy giảm về lượng chất của sữa. Tốt nhất là tránh dùng thuốc tránh thai viên kết hợp khi cho con bú, mặc dù nếu dùng khi cho bú thì ảnh hưởng lên lượng sữa tiết cũng không đáng kể và không làm phát sinh những bất thường ở trẻ. Không nên bắt đầu uống thuốc tránh thai viên dạng phối hợp trước sáu tuần của thời kỳ hậu sản để ổn định chế tiết của sữa. Các viên thuốc chỉ chứa progestin, cấy levonorgestrel và depot medroxyprogesteron acetat có thể dùng xen kẽ.

(8) Những tác dụng phụ nhỏ

Buồn nôn và chóng mặt có thể xảy ra trong vài tháng đầu dùng thuốc. Tăng cân hay gặp. Ra huyết thấm giọt, chảy máu giữa hai kỳ kinh có thể xảy ra, đặc biệt trong trường hợp quên uống thuốc hoặc uống thuốc chậm có thể giải quyết bằng cách thay thuốc khác có hiệu lực cao hơn một chút. Có thể mất kinh, đặc biệt trong trường hợp dùng những viên liều thấp. Cần thử test thai nghén trong trường hợp quên uống thuốc hoặc mất hai kỳ kinh liền hoặc lâu hơn. Suy sụp, mệt mỏi, giảm dục tình có thể xảy ra. Rám má có thể gặp như khi có thai và tăng lên khi phơi dưới ánh mặt trời.

Viên mini progestin

Hiệu lực và các phương pháp sử dụng

Các dạng thuốc chứa 0,35mg norethindron hay 0,075 mg norgestrel sẵn có ở Mỹ. Hiệụ quả hơi thấp hơn thuốc tránh thai uống viên dạng kết hợp với tỉ lệ thất bại 1- 4%. Tác dụng tránh thai của viên mini được coi là do làm đặc chất nhầy cổ tử cung khiến tinh trùng khó thâm nhập, làm ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của trứng (tính bằng tỉ lệ chửa ngoài tử cung có tăng lên đối với những viên thuốc này) và ức chế làm tổ. Phóng noãn không chắc chắn được ức chế. Viên mini được bắt đầu uống vào ngày thứ nhất của vòng kinh và uống liên tục chừng nào còn muốn tránh thai.

Thuận lợi

Dùng liều thấp và không có estrogen nên đã làm viên mini trở nên an toàn trong trong thời gian cho con bú. Nó có thể làm tăng lượng sữa tiết. Nó thường được thử dùng bởi những phụ nữ trên 35 tuổi. Viên mini có thể dùng cho những phụ nữ có u xơ tử cung hay bệnh tế bào hình liềm (S/S hay S/C). Cũng như viên kết hợp, viên mini làm giảm khả năng sinh bệnh viêm nhiễm tiểu khung do tác dụng của nó lên chất nhầy cổ tử cung.

Các biện chứng và các chống chỉ định

Những người sử dụng viên mini thường có ra huyết bất thường (thí dụ rong kinh, ra huyết thấm giọt, vô kinh). Có những người cần thử test thai nghén hàng tháng. Chửa ngoài tử cung hay gặp hơn và hễ có đau bụng thì cần được lưu tâm nghiên cứu. Các chống chỉ định tuyệt đối và nhiều chống chỉ định tương đối đã được áp dụng cho viên mini. Những ngoại lệ được nêu ở trên. Những tác dụng phụ nhẹ gặp trong thuốc tránh thai viên kết hợp như tăng cân và đau đầu nhẹ cũng có thể gặp đối với viên mini.