Chán ăn tâm thần

Những điểm thiết yếu trong chẩn đoán

Rối loạn ý niệm về hình dạng cơ thể và cực kỳ lo sợ trở nên béo.

Giảm cân dẫn đến trọng lượng cơ thể dưới 15% cân nặng lý tưởng.

Ở phụ nữ, không có liên tiếp 3 chu kỳ kinh nguyệt.

Nhận định chung

Chán ăn tâm thần bắt đầu từ những năm giữa tuổi thanh niên và đầu tuổi trưởng thành. 90% bệnh nhân là nữ giới, hầu hết ở tầng lớp kinh tế xã hội trung và thượng lưu. Chẩn đoán dựa trên sụt cân dẫn đến trọng lượng cơ thể dưới 15% trọng lượng lý tưởng, ý niệm về cơ thể lệch lạc, sự tăng cân hoặc mất quyền kiểm soát ăn nhiều, và ở phụ nữ không có liên tiếp ít nhất 3 chu kỳ kinh nguyệt. Những bệnh nhân khác hoặc bệnh tâm lý có thể giải thích cho sự chán ăn và sụt cân phải được loại trừ.

Tỷ lệ mắc hiện nay của chán ăn do nguyên nhân thần kinh là lớn hơn những gợi ý trước đây. Ví dụ ở rochester, minnesota, tỷ lệ mắc trong 100000 người dân ước tính là 270 đối với nữ giới và 22 đối với nam giới. Nhiều thiếu nữ khác cũng có những biểu hiện của rối loạn mà không có sụt cân nghiêm trọng.

Nguyên nhân của chán ăn tâm thần còn chưa rõ. Mặc dù, có nhiều bất thường về nội tiết tồn tại ở những bệnh nhân này, nhưng hầu hết các tác giả đều cho rằng chúng chỉ là thứ phát do suy dinh dưỡng và không phải là những rối loạn tiên phát. Hầu hết các tác giả đều bênh vực nguồn gốc tâm thần nguyên phát, nhưng không có giả thuyết nào giải thích cho tất cả các trường hợp. Bệnh nhân điển hình xuất thân từ gia đình mà các thành viên có định hướng về thành công và mục tiêu phấn đấu cao. Mối quan hệ giữa các cá nhân trong gia đình có thể không đủ hoặc tiêu cực. Bệnh nhân thường bị chi phối và lo lắng thái quá về sự mảnh mai và phù hợp thể chất, và là nhân vật trung tâm của cuộc đàm luận trong gia đình quanh những vấn đề ăn uống. Có một thuyết cho rằng sự từ chối ăn của bệnh nhân là một nỗ lực để lấy lại sự kiểm soát cơ thể bất chấp sự kiểm soát của cha mẹ. Sự không bằng lòng của bệnh nhân để sống với "cơ thể trưởng thành” cũng có thể tiêu biểu cho sự từ chối trách nhiệm của người trưởng thành và sự liên can của những mối quan hệ cá nhân. Bệnh nhân thường cầu toàn trong hành vi và bộc lộ những đặc trưng nhân cách ám ảnh. Có thể có trầm cảm hoặc lo lắng rõ rệt.

Các triệu chứng và dấu hiệu

Về mặt lâm sàng, những bệnh nhân chán ăn do nguyên nhân thần kinh có thể bộc lộ sự gầy mòn nghiêm trọng hoặc có thể phàn nàn là sợ lạnh hoặc táo bón. Vô kinh hầu như luôn có. Có thể có nhịp tim chậm, hạ huyết áp, và hạ thân nhiệt ở những trường hợp nặng. Khám phát hiện thấy mất mô mỡ, da khô và có vẩy, tăng lông tơ. Cũng có thể có to tuyến mang tai và phủ.

Các xét nghiệm

Những dấu hiệu xét nghiệm rất đa dạng, nhưng có thể gồm thiếu máu, giảm bạch cầu, những bất thường về điện giải và tăng BUN, creatinin huyết thanh. Mức cholesterol thường tăng. Những bất thường về mặt nội tiết bao gồm giảm các hormon hoàng thể (LH) và hormon kích thích nang noãn (FSH) và giảm đáp ứng của LH với hormon gây giải phóng LH.

Chẩn đoán và chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán có thể là khó vì nhiều yếu tố xã hội và văn hóa thông thường thúc đẩy và duy trì hành vi chán ăn. Nó phụ thuộc vào sự xác định những biểu hiện hành vi hay gặp và loại trừ các rối loạn y học có thể giải thích cho sự sụt cân.

Những biểu hiện hành vi cần cho chẩn đoán bao gồm việc rất sợ trở nên béo phì, rối loạn ý niệm về hình dạng cơ thể, sụt cân ít nhất 25% và từ chối vượt quá cân nặng bình thường tối thiểu.

Chẩn đoán phân biệt bao gồm các rối loạn chuyển hóa và nội tiết như suy toàn bộ tuyến yên, bệnh Addison, cường giáp, và đái tháo đường; các bệnh dạ dày - ruột như bệnh Crohn vả bệnh sprue; các nhiễm trùng mạn tính và ung thư như lao và u lympho; và những rối loạn hệ thần kinh trung ương hiếm gặp như khối u vùng dưới đồi.

Điều trị

Mục đích của điều trị là khôi phục lại trọng lượng cơ thể bình thường và giải quyết những khó khăn tâm lý. Nhập viện có thể là cần thiết. Những chương trình điều trị do những người có kinh nghiệm đưa ra sẽ thành công ở khoảng 2/3 các trường hợp, khôi phục lại cân nặng và chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Một nửa số bệnh nhân vẫn tiếp tục chịu những khó khăn với những vấn đề về tâm thần và hành vi ăn uống. Đôi khi những bệnh nhân chán ăn lại phát triển thành béo phì sau điều trị. Khoảng 2 - 6% bệnh nhân sẽ chết vì những biến chứng của bệnh hoặc phạm phải sai lầm là tự sát.

Nhiều phương pháp điều trị được sử dụng nhưng chưa có bằng chứng rõ ràng là tốt hơn những phương pháp khác. Chăm sóc hỗ trợ bởi thầy thuốc và y tá có thể là quan trọng nhất của liệu pháp. Liệu pháp rèn luyện hành vi, liệu pháp tâm lý, và liệu pháp gia đình có thể được áp dụng thử. Một số thuốc bao gồm các thuốc chống trầm cảm ba vòng, các thuốc ức chế tái bắt giữ chọn lọc serotoin và lithium carbonat sẽ có hiệu quả trong một số trường hợp. Những bệnh nhân bị suy dinh dưỡng nặng phải được ổn định về huyết động học và có thể cần cung cấp dinh dưỡng đường tiêu hóa hoặc ngoài đường tiêu hóa. Ăn uống cưỡng ép chỉ nên dành cho những tình huống mà tính mạng bị đe đoạ bởi vì mục đích của điều trị là tái lập lại thói quen ăn uống bình thường.