Tiểu đêm: phân tích triệu chứng

2023-03-24 08:12 PM

. Sinh lý bệnh cơ bản có thể phụ thuộc vào một số vấn đề hoàn toàn là cơ học và đối với những vấn đề khác có thể liên quan đến các cơ chế nội tiết tố thần kinh phức tạp.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Tiểu đêm được định nghĩa là nhu cầu của một cá nhân thức dậy một hoặc nhiều lần sau khi ngủ trong đêm để đi tiểu. Tỷ lệ tiểu đêm tăng theo tuổi, từ 4% ở trẻ em từ 7–15 tuổi đến khoảng 70% ở bệnh nhân > 60 tuổi. Mặc dù tỷ lệ tiểu đêm tăng theo độ tuổi, nhưng khó có thể kết luận rằng tiểu đêm là một phần bình thường của quá trình lão hóa, bởi vì nó không phổ biến ở tất cả người lớn tuổi. Ý nghĩa lâm sàng của tiểu đêm ngày càng được công nhận vì mối liên quan của nó với việc giảm chất lượng cuộc sống và tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong.

Sinh lý bệnh của tiểu đêm rất phức tạp và đa yếu tố.

Một số vấn đề có thể dẫn đến sự thay đổi của nhiều hơn một lộ trình điều tiết kiểm soát việc đi tiểu bình thường. Sinh lý bệnh cơ bản có thể phụ thuộc vào một số vấn đề hoàn toàn là cơ học và đối với những vấn đề khác có thể liên quan đến các cơ chế nội tiết tố thần kinh phức tạp. Atrial natriuretic peptide (ANP) và vasopressin dường như là hai trong số các hormone đã biết có liên quan đến sinh lý bệnh của một số tình trạng dẫn đến tiểu đêm.

Nguyên nhân

Đa niệu ban ngày

Tình trạng sản xuất quá nhiều nước tiểu liên tục, không chỉ giới hạn trong giờ ngủ, với lượng nước tiểu 24 giờ trên 40 mL/kg. Đa niệu ban ngày có thể liên quan đến lợi tiểu nước tự do hoặc lợi tiểu thẩm thấu.

Lợi tiểu nước tự do:

Đái tháo nhạt (DI): Khiếm khuyết trong sản xuất arginine vasopressin (AVP; DI trung tâm) hoặc suy giảm đáp ứng với AVP, thuốc, di truyền (DI do thận)

Đái tháo nhạt thai kỳ

Chứng khát nước nguyên phát

Giảm thẩm thấu:

Đái tháo đường.

Thuốc: Sorbitol và manitol, thuốc lợi tiểu (nhiều cơ chế), liti, thuốc chẹn kênh canxi (ảnh hưởng thay đổi), thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).

Ức chế arginine vasopressin do canxi và kali thấp

Đa niệu về đêm

Điều này được định nghĩa là sự gia tăng sản xuất nước tiểu vào ban đêm với sự giảm tương ứng trong việc sản xuất nước tiểu ban ngày, dẫn đến việc sản xuất nước tiểu bình thường trong 24 giờ

Hội chứng đa niệu về đêm. Điều này được cho là do thiếu sự thay đổi bình thường trong ngày trong quá trình sản xuất nước tiểu và thiếu sự gia tăng mức độ AVP về đêm, xảy ra bình thường.

Các trạng thái hình thành phù nề. CHF, bệnh thận mãn tính (CKD), giảm bạch cầu trong máu, bệnh gan mãn tính, suy tĩnh mạch, tăng giải phóng ANP do phân phối lại và huy động chất lỏng và chất hòa tan vào ban đêm.

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Sản xuất AVP thông qua co mạch do thiếu oxy.

Bệnh mất trí nhớ. Mất phát hành AVP sinh học.

Thuốc men. Tetracyclin ức chế AVP.

Hành vi. Uống quá nhiều nước vào ban đêm, sử dụng thuốc lợi tiểu vào buổi tối muộn.

Dung tích bàng quang giảm.

Bàng quang hoạt động quá mức, ví dụ, cơ detrusor hoạt động quá mức hoặc kém hoạt động.

Giảm dung tích bàng quang do phì đại lành tính tuyến tiền liệt, ung thư bàng quang, bàng quang do thần kinh, lao, viêm bàng quang kẽ.

Những thứ khác, ví dụ, nhiễm trùng, sỏi, sàn chậu lỏng lẻo.

Thuốc, ví dụ, SSRIs.

Bệnh sản khoa hoặc phụ khoa.

Tiểu đêm hỗn hợp

Một số lượng đáng kể bệnh nhân tiểu đêm có thể có nhiều hơn một nguyên nhân gây ra các triệu chứng của họ, và do đó việc khai thác bệnh sử kỹ lưỡng là rất quan trọng.

Cần khai thác bệnh sử toàn diện để có được thông tin liên quan đến bất kỳ tình trạng nào nêu trên có thể góp phần gây ra chứng tiểu đêm.

Các triệu chứng ở đường tiết niệu dưới (ví dụ: khẩn cấp, do dự, căng thẳng và cảm giác thoát hết bàng quang không hoàn toàn) có thể gợi ý các vấn đề liên quan đến khả năng chứa/khả năng chứa của bàng quang.

Các triệu chứng liên quan đến tình trạng dẫn đến đa niệu ban ngày, ví dụ: đái tháo đường, DI, CKD.

Các tình trạng gây ra tình trạng phù nề (CHF, bệnh gan mãn tính (CLD), giảm bạch cầu) v.v. Rối loạn thần kinh cơ bản (tai biến mạch máu não trước (CVA), chấn thương tủy sống của bệnh Alzheimer).

Cần chú ý đến lịch uống nước hàng ngày, kiểu đi tiểu cơ bản và những thay đổi trong đó, mức độ nghiêm trọng của chứng tiểu đêm, kiểu ngủ và chất lượng giấc ngủ.

Việc sử dụng các loại thuốc thường được sử dụng như thuốc lợi tiểu, SSRI, tetracycline và thuốc chẹn kênh canxi cũng như thời gian dùng thuốc của chúng nên được tìm hiểu.

Đánh giá đặc điểm

Sức sống chung: bao gồm trọng lượng cơ thể (béo phì góp phần vào OSA) và huyết áp tư thế đứng (có thể cho thấy rối loạn chức năng tự động).

Khám tim phổi: Nên tập trung vào các dấu hiệu của CHF, OSA và tình trạng phù nề.

Khám bụng: căng bàng quang, phì đại tuyến tiền liệt, cổ trướng, khám trực tràng xem có lỏng lẻo cơ vòng, khối u, chèn ép và các dấu hiệu tổn thương tủy sống, mỗi dấu hiệu hướng đến một nguyên nhân cụ thể.

Khám thần kinh: kiểm tra ngoại hình chung và thị trường để đánh giá rối loạn chức năng tuyến yên hoặc nội tiết.

Xét nghiệm nước tiểu bằng que thăm.

Nuôi cấy nước tiểu.

Các trường hợp được chọn: kính hiển vi có thể xác định nguyên nhân tiết niệu.

PSA tăng cao có thể chỉ ra nguyên nhân tuyến tiền liệt.

Nitơ urê máu (BUN), creatinine và chất điện giải có thể giúp đánh giá bệnh thận cũng như tăng canxi máu.

Glucose huyết thanh và độ thẩm thấu và chất điện giải trong nước tiểu và các xét nghiệm thiếu nước có thể xác định bệnh đái tháo đường hoặc DI.

Xét nghiệm chức năng gan (LFT) và albumin có thể thu được cho chức năng gan.

Đo thể tích cặn sau khi đi tiểu có thể giúp phân biệt tắc nghẽn đường ra của bàng quang hay bàng quang do thần kinh.

Các nghiên cứu về tiết niệu mặc dù rất hữu ích nhưng cần có sự giải thích của các bác sĩ chuyên khoa.

Chẩn đoán

Chìa khóa để chẩn đoán nguyên nhân của chứng tiểu đêm ở một số bệnh nhân là:

Hỏi kỹ bệnh sử và khám sức khỏe.

Xác định các tình trạng y tế khác và tiền sử dùng thuốc chính xác thường sẽ cung cấp manh mối rõ ràng về bệnh lý cơ bản.

Xác định mô hình của khoảng trống cơ bản bình thường.

Xác định kiểu uống nước, tần suất và mức độ nghiêm trọng của tiểu đêm.

Xét nghiệm chẩn đoán thích hợp.

Tuy nhiên, có thể cần giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa tiết niệu trong một số trường hợp để đánh giá thêm bằng các nghiên cứu về niệu động học và nội soi bàng quang.

Bài viết cùng chuyên mục

Phù gai thị: phân tích triệu chứng

Phù gai thị thực sự luôn đi kèm với tăng áp lực nội sọ, chẩn đoán phân biệt đối với phù gai thị gồm chấn thương, khối u nội sọ, hẹp cống não, giả u não (tăng áp lực nội sọ vô căn.

Dáng đi bất thường: phân tích triệu chứng bệnh lý

Sự tầm soát dáng đi nhạy cho việc phát hiện những bất thường về thần kinh vận động, cảm giác và hệ cơ xương ở chi dưới bởi vì bước đi là một hoạt động phối hợp phức tạp so với các test chức năng thần kinh.

Đánh giá nhồi máu cơ tim không có ST chênh/ đau thắt ngực không ổn định

Phân tầng nguy cơ bệnh nhân bằng thang điểm TIMI hoặc các thang điểm khác. Cho dù bệnh nhân có biến chứng hay đau ngực tiếp diễn, nên theo dõi điện tâm đồ liên tục cho bệnh nhân nguy cơ trung bình.

Đổ mồ hôi đêm: phân tích triệu chứng để chẩn đoán và điều trị

Đổ mồ hôi ban đêm có thể là một phản ứng tự chủ, đại diện cho một triệu chứng khá không đặc hiệu khiến bác sĩ lâm sàng phải tìm kiếm nguyên nhân cụ thể.

Định hướng chẩn đoán mệt mỏi

Mệt mỏi là tình trạng kiệt quệ về thể chất và hoặc tinh thần, điều này rất phổ biến và không đặc hiệu, do vậy mà việc xác định tình trạng bệnh nền gặp nhiều khó khăn.

Rối loạn lưỡng cực: phân tích để chẩn đoán và điều trị

Nguyên nhân chính xác của rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được biết, nhưng các yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội đều đóng một vai trò quan trọng.

Giao hợp đau: phân tích triệu chứng

Giao hợp đau, thuật ngữ này thường được sử dụng liên quan đến rối loạn chức năng tình dục nữ, một tỷ lệ nhỏ nam giới cũng bị chứng đau khi giao hợp.

Khó nuốt: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Nếu không có nguyên nhân nào được xác định trên nội soi tiêu hóa trên, hội chẩn với chuyên gia tiêu hóa để đánh giá bổ sung cho rối loạn vận động, như nuốt barium hoặc đo áp lực thực quản có thể cần thiết.

Chảy máu cam: phân tích triệu chứng

Chảy máu cam là kết quả của sự tương tác của các yếu tố gây tổn thương lớp niêm mạc và thành mạch, một số là cục bộ, một số là hệ thống và một số là sự kết hợp của cả hai.

Ho ra máu: đánh giá các nguyên nhân thường gặp

Phù phổi có thể gây khạc đàm bọt hồng nhưng khó thở hầu như luôn là triệu chứng chủ yếu. Các nguyên nhân khác bao gồm tăng áp phổi, rối loạn đông máu, hít phải dị vật, chấn thương ngực, u hạt Wegener và hội chứng Goodpasture.

Tiêu chảy: đánh giá độ nặng và phân tích nguyên nhân

Giảm thể tích máu có thể dẫn đến tổn thương thận cấp trước thận, đặc biệt là nếu như kết hợp thêm thuốc hạ huyết áp hoặc các thuốc độc cho thận như lợi tiểu, ức chế men chuyển, NSAIDS.

Phân mỡ: phân tích đặc điểm

Phân mỡ được định nghĩa một cách định lượng là có hơn 7g chất béo trong phân trong khoảng thời gian 24 giờ trong khi bệnh nhân đang ăn kiêng không quá 100 g chất béo mỗi ngày.

Đau thắt ngực từng cơn: đánh giá triệu chứng đau ngực

Nhiều bệnh nhân không thể chẩn đoán chắc chắn. Đánh giá lại những bệnh nhân mà xét nghiệm không đi đến kết luận đau thắt ngực hoặc nguy cơ cao bệnh mạch vành nếu triệu chứng dai dẳng.

Phát ban toàn thân cấp: đánh giá các triệu chứng lâm sàng

Nhập viện cho bất kỳ các bệnh nhân có tình trạng đỏ da nhiều, đánh giá và cần tiến hành hội chẩn da liễu ngay. Điều trị sau đó dựa vào chấn đoán chính xác và được hướng dẫn bởi đánh giá của chuyên gia da liễu.

Triệu chứng và dấu hiệu bệnh tim

Các triệu chứng khó thở, đau ngực, hồi hộp, choáng và ngất, phù, các dấu hiệu tím, xanh tái, khó thở nhanh, ran hai đáy phổi, mạch đập vùng trước tim.

Khó nuốt thực quản (cấu trúc): các nguyên nhân thường gặp

Cả bệnh cấu trúc và rối loạn vận động đều có thể gây khó nuốt. Nguyên nhân cấu trúc thường gây khó nuốt với thức ăn rắn; rối loạn vận động có thể gây khó nuốt với cả thức ăn rắn và chất lỏng.

Phòng ngừa ung thư

Hút thuốc lá là nguyên nhân quan trọng nhất của ung thư, khám sức khỏe và khám phụ khoa phòng ngừa là một trong những lý do phổ biến nhất cho các chuyến thăm chăm sóc ngoại chẩn

Tiếp cận chẩn đoán bệnh nhân bị bệnh nặng

Việc tiếp cận hầu hết, nếu không phải tất cả, bệnh nhân trong tình huống cấp tính, trước tiên phải xác định không bị ngừng tim phổi và không có xáo trộn lớn các dấu hiệu sinh tồn.

Suy tim sung huyết: phân tích triệu chứng

Nguyên nhân của suy tim khác nhau tùy thuộc vào chức năng thất trái (phân suất tống máu thất trái giảm hoặc bảo tồn), bên trái hoặc bên phải, hoặc cấp tính hoặc mãn tính.

Loãng xương: phân tích triệu chứng

Sự mất cân bằng hoạt động của nguyên bào xương và nguyên bào xương có thể do một số tình trạng liên quan đến tuổi tác và bệnh tật gây ra, thường được phân loại là loãng xương nguyên phát và thứ phát.

Điện tâm đồ trong nhồi máu phổi

Những bất thường đặc hiệu gợi ý nhồi máu phổi bao gồm trục lệch phải mới xuất hiện, dạng R ở V1, sóng T đảo ngược ở V1=V3 hoặc block nhánh phải.

Đau bụng mạn tính (từng giai đoạn): đặc điểm từng bệnh lý cụ thể

Đau bụng mạn tính là đau tồn tại trong hơn sáu tháng và xảy ra không có bằng chứng của một rối loạn về thể chất cụ thể. Nó cũng không liên quan đến các chức năng của cơ thể (chẳng hạn như kinh nguyệt, nhu động ruột hoặc ăn uống), thuốc hoặc độc tố.

Protein niệu: phân tích triệu chứng

Sự bài tiết liên tục albumin trong khoảng từ 30 đến 300 mg/ngày (20–200 <g/phút) được gọi là albumin niệu vi lượng, trong khi các giá trị trên 300 mg/ngày được gọi là albumin niệu đại thể.

Thăm khám bệnh nhân: đã có một chẩn đoán trước đó

Tự chẩn đoán cũng có thể làm chậm trễ trong tìm đến sự giúp đỡ về y tế bởi vì bệnh nhân không đánh giá đúng triệu chứng hay trong tiềm thức của họ không muốn nghĩ đến các bệnh nghiêm trọng.

Chuẩn bị cho việc khám lâm sàng

Việc khám sức khỏe thường bắt đầu sau khi bệnh sử đã được khai thác. Nên có một hộp đựng di động được thiết kế để chứa tất cả các thiết bị cần thiết.