Viêm sinh dục nữ: điều trị bằng y học cổ truyền

2019-03-01 11:54 AM

Trong phạm vi bài này bao gồm tất cả các tên được phân loại theo màu sắc, tính chất, dịch tiết như Bạch đới, Hoàng đới, Bạch dâm, Bạch băng, Thanh đới, Bạch trọc, Xích đới, Hắc đới, Xích bạch đới, Ngũ sắc đới.

Biên tập viên: Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Bạch đới

Thể Tỳ hư:

Phép trị: Sơ Can giải uất, kiện Tỳ.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Hoàn đới thang (Phó thanh chủ nữ khoa) gồm Bạch truật, Đảng sâm, Cam thảo, Thương truật, Bạch thược, Sài hồ, Trần bì, Xa tiền tử, Kinh giới (sao đen).

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Bạch truật	Kiện Tỳ táo thấp	Quân
Đảng sâm	Bổ tỳ kiện vị, ích khí sinh tân	Thần
Cam thảo	Ôn trung, điều hòa các vị thuốc	Sứ
Thương truật	Kiện tỳ táo thấp	Thần
Bạch thược	Liễm âm, dưỡng huyết, bình can	Thần
Sài hồ	Phát tán phong nhiệt, giải uất	Quân
Trần bì	Kiện tỳ, táo thấp, hóa đàm	Tá
Xa tiền tử	Thanh nhiệt, lợi niệu	Tá
Kinh giới (sao đen)	Phát hãn, khu phong	Tá

Thể Thận hư:

Phép trị: Bổ Thận, tráng dương, ích tinh.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Nội bổ hoàn gồm Lộc nhung, Thỏ ty tử, Nhục thung dung, Hoàng kỳ, Quế nhục, Phụ tử chế, Tang phiêu tiêu, Bạch tật lê, Phục thần, Sa tật lê, Tử uyển nhung. Tán bột làm hoàn. Ngày uống 8 - 12g với rượu hâm ấm, uống trước bữa ăn.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Lộc nhung	Bổ thận dương, bổ tinh huyết	Quân
Thỏ ty tử	Bổ can thận, cố tinh	Tá
Nhục thung dung	Ôn bổ thận dương, nhuận trường	Tá
Hoàng kỳ	Bổ khí, thăng dương khí của tỳ, tiêu viêm	Thần
Quế nhục	Trừ âm hư ở hạ tiêu, bổ mệnh môn hỏa	Tá
Phụ tử chế	Tán hàn, chỉ thống	Sứ
Tang phiêu tiêu	Cố tinh sáp niệu, liễm hãn chỉ đới	Tá
Bạch tật lê	Bình can cố sáp, trừ thấp	Tá
Phục thần	Chỉ kinh quý, an tâm thần	Tá
Sa tật lê	Bình can, khử thấp	Tá
Tử uyển nhung	Khử thấp, chỉ thống, bổ huyết, tiêu đàm	Tá

Thể Khí uất:

Phép trị: Sơ Can, lý Tỳ, giải uất, thanh nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tiêu dao tán gồm Đương quy (sao) 30g, Bạch linh 30g, Thược dược (sao rượu) 30g, Sài hồ 30g, Bạch truật (sao) 30g, Chích thảo 16g, Bạc hà, Ổi khương.

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh nhiệt, hóa thấp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Long đởm tả can thang gồm Long đởm thảo 4g, Trạch tả 4g, Xa tiền tử 2g, Mộc thông 2g, Sinh địa 2g, Sài hồ 4g, Đương quy 2g, Sơn chi 2g, Hoàng cầm 2g, Cam thảo 2g.

Thể Đàm thấp:

Phép trị: Kiện Tỳ, hóa đàm, táo thấp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Lục quân tử thang gia vị gồm Đảng sâm 12g, Bạch linh 8g, Bạch truật 8g, Cam thảo 4g, Trần bì 8g, Bán hạ chế 8g, Khiếm thực 12g,, Liên nhục 12g, Kim anh tử 12g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Nhân sâm	Đại bổ nguyên khí	Quân
Bạch linh	Lợi niệu, thẩm thấp, bổ tỳ	Tá
Bạch truật	Khử ôn, kiện tỳ, táo thấp	Thần
Cam thảo	Cam ôn ích khí, bổ trung hòa vị	Sứ
Trần bì	Kiện tỳ, táo thấp, hóa đàm	Tá
Bán hạ chế	Giáng khí nghịch, tiêu đờm thấp	Tá
Khiếm thực	Bổ thận kiện tỳ, cố tinh sáp niệu	Tá
Liên nhục	Cố tinh, bổ tỳ, dưỡng tâm	Tá
Kim anh tử	Cố tinh, sáp niệu	Tá

Thể Hư hàn:

Phép trị: Thăng dương, hòa vị, ích tinh.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Cố chân thang (Đông Viên Phương) gồm Sài hồ 40g, Chích thảo 6g, Đảng sâm 12g, Càn khương 8g, Trần bì 12g, Hoàng cầm 12g, Quỳ hoa 8g, Uất lý nhân 8g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Sài hồ	Phát tán phong nhiệt, giải uất	Quân
Chích thảo	Ôn trung, điều hòa các vị thuốc	Sứ
Đảng sâm	Bổ tỳ, kiện vị, ích khí	Thần
Can khương	Ôn trung, trục hàn, hồi dương, thông mạch	Quân
Trần bì	Kiện tỳ, lý khí, hóa đàm	Tá
Hoàng cầm	Giải độc tiêu thũng	Tá
Quỳ hoa	Khai uất, giải độc	Tá
Uất lý hoa	Khai uất, lý khí	Tá

Thể Hư nhiệt:

Phép trị: Tư âm, thanh nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Sài cầm tứ vật thang (Hòa tễ cục phương) gồm Sinh địa 20g, Đương quy 8g, Xuyên khung 12g, Bạch thược 12g, Sài hồ 12g, Hoàng cầm 8g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Sinh địa	Bổ âm, thanh nhiệt, lương huyết	Thần
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Tá
Xuyên khung	Hành khí, hoạt huyết, giảm đau	Tá
Bạch thược	Liễm âm, dưỡng huyết, bình can	Tá
Sài hồ	Phát tán phong nhiệt, giải uất	Quân
Hoàng cầm	Giải độc, tiêu thũng	Quân

Thể Phong hàn:

Phép trị: Ôn tán hàn tà.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Ngô thù du gia vị (Chứng trị chuẩn thằng) gồm Đương quy 8g, Nhục quế 8g, Ngô thù du 8g, Đơn bì 8g, Bán hạ 8g, Mạch môn 8g, Phòng phong 4g, Tế tân 4g, Can khương 4g, Phục linh 4g, Mộc hương 4g, Chích thảo 4g, Cao bản 4g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Quân
Nhục quế	Bổ hỏa mệnh môn, dẫn hỏa quy nguyên, trừ hàn tích	Thần
Ngô thù du	Ôn trung, tán hàn, giải uất	Quân
Đơn bì	Tả phục hỏa, bình tứ hỏa	Tá
Bán hạ	Hóa đờm, giáng nghịch, trừ thấp	Tá
Mạch môn	Thanh tâm, nhuận phế, chỉ khái	Tá
Phòng phong	Phát biểu, trừ thấp	Tá
Tế tân	Tán phong, hành thủy khí, khai khiếu	Tá
Can khương	Ôn trung, trục hàn, hồi dương, thông mạch	Tá
Phục linh	Hành thủy, lợi thấp nhiệt	Tá
Mộc hương	Hành khí, kiện tỳ, khai uất, giải độc	Tá
Chích thảo	Ôn trung, điều hòa các vị thuốc	Sứ
Cao bản	Tán phong hàn	Tá

Bạch băng

Thể Hư tổn:

Phép trị: Ôn bổ cố sáp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Ký tế đơn (Phụ khoa bất tạ) gồm Lộc giác sương, Thạch xương bồ, Long cốt. Ích trí nhân, Đương quy, Bạch linh, Viễn chí, Hoài sơn.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Lộc giác sương	Bổ tinh huyết, tán ứ, tiêu viêm	Thần
Thạch xương bồ	Khai khiếu, hóa đàm, giải độc, tán phong	Tá
Long cốt	Thu liễm cố sáp	Quân
Ích trí nhân	Ôn thận tỳ dương, sáp niệu	Tá
Đương quy	Bổ huyết, điều kinh	Quân
Bạch linh	Hành thủy lợi thấp	Tá
Viễn chí	Hóa đàm, tán uất	Tá
Hoài sơn	Bổ tỳ vị, ích phế, bổ thận	Tá

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh nhiệt, hóa thấp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Gia vị nhị diệu tán gồm Hoàng bá 10g, Thương truật 12g, Đương quy 12g, Quy bản 15g, Ngưu tất 10g, Phòng kỹ 12g, Tỳ giải 6g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Hoàng bá	Tả tướng hỏa, thanh thấp nhiệt ở hạ tiêu	Quân
Thương truật	Ôn trung, hóa đàm	Quân
Đương quy	Dưỡng huyết, hoạt huyết	Thần
Quy bản	Tư âm tiềm dương	Tá
Ngưu tất	Hành huyết, tán ứ, lợi thấp	Tá
Phòng kỷ	Thanh thấp nhiệt ở huyết phận, lợi thủy trừ thấp	Tá
Tỳ giải	Thẩm thấp, lợi niệu, kiện tỳ	Tá

Thể Khí uất:

Phép trị: Giải uất, thông khí.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Trầm hương giáng khí (Chứng trị chuẩn thằng) gồm Trầm hương, Chân giáng hương, Hổ kinh cốt, Nhân sâm, Quỷ tiền, Long đởm thảo. Mỗi thứ 3 chỉ tán bột, trộn vào 5 chỉ Hùng hoàng, 1 chỉ Xạ hương, trộn mật ong với nước Nhũ hương nấu sôi.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Trầm hương	Giáng khí, bổ nguyên dương, hạ đàm	Quân
Chân giáng hương	Trợ khí, trừ đàm	Thần
Hổ kinh cốt	Thông khí, bổ thận, tráng dương	Tá
Nhân sâm	Đại bổ nguyên khí, chỉ huyết, sinh tân dịch	Quân
Quỷ tiễn		Tá
Long đởm thảo	Thanh can, trừ thấp nhiệt	Tá
Hùng hoàng	Giải độc, sát trùng	Tá
Xạ hương	Khai khiếu, thông kinh lạc	Sứ
Nhũ hương	Điều khí hòa huyết	Thần

Xích bạch đới

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh nhiệt, hóa thấp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tam bổ hoàng (Nữ khoa chuẩn thằng) gồm Hoàng liên (sao) 8g, Hoàng cầm (sao) 8g, Hoàng bá (sao) 8g, Sơnn chi 8g. Tán bột làm hoàn, ngày uống 8 - 16 g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Hoàng liên (sao)	Thanh nhiệt, táo thấp	Quân
Hoàng cầm (sao)	Lương huyết, thanh thấp nhiệt	Thần
Hoàng bá (sao)	Tư âm, thanh nhiệt, táo thấp	Thần
Sơn chi	Hành huyết, giảm đau	Tá

Thể Hư nhiệt:

Phép trị: Tư âm, thanh nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tứ vật gia Cầm tiên (Nữ khoa chuẩn thằng) gồm Hoàng liên 20g, Hoàng cầm 20g, Bạch thược 10g, Thục địa 10g, Đương quy 10g, Xuyên khung 10g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đương quy	Tân khổ, cam ôn, vào Tâm Tỳ Bổ huyết, sinh huyết, điều kinh	Quân
Thục địa	Cam, ôn, nhập Tâm Thận. Bổ huyết, lương huyết	Thần
Xuyên khung	Tân ôn. Hoạt huyết	Sứ
Bạch thược	Toan, hàn, nhập Can Tỳ Tâm	Tá
Hoàng liên	Thanh Tâm huyết nhiệt	Tá
Hoàng cầm	Thanh Can huyết nhiệt	Tá

Thể Hư hàn:

Phép trị: Thăng dương, ích khí, ôn trung.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Bổ trung ích khí thang (Đông Viên) gồm Hoàng kỳ (chích mật) 4g, Đảng sâm 4g, Quy thân (sao rượu) 4g, Chích thảo 2g, Bạch truật (sao) 1g, Trần bì 1g, Thăng ma 1g, Sài hồ 1g, Sinh khương 4g, Đại táo 2 quả.

Xích bạc đới

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Hóa thấp, thanh nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Bát tiên ẩm (Sản khoa phát mộng) gồm Thổ phục linh, Bạch linh, Trần bì, Đương quy, Kim ngân hoa, Xuyên khung, Đại hoàng.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Thổ phục linh	Lợi thấp, thanh nhiệt	Quân
Bạch linh	Trừ thấp, lợi thủy, bổ tỳ vị	Quân
Trần bì	Kiện tỳ, lý khí, táo thấp	Tá
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Thần
Kim ngân hoa	Thanh nhiệt giải độc	Tá
Xuyên khung	Hành khí, hoạt huyết, giảm đau	Sứ
Đại hoàng	Hạ tích trệ	Tá

Thể Huyết ứ:

Phép trị: Hóa ứ, thông huyết.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Đào nhân tán (Chứng trị chuẩn thằng) gồm Đào nhân 2g, Đơn bì 2g, Ngưu tất 2g, Trạch lan 2g, Xích thược 2g, Đương quy 2g, Đảng sâm 4g, Bán hạ 2g, Quế tâm 2g, Xuyên khung 2g, Sinh địa 2g, Bồ hoàng 2g, Cam thảo 2g, Gừng 2g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đào nhân	Phá huyết ứ, trục ứ, nhuận táo	Quân
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Quân
Xuyên khung	Hành khí, hoạt huyết, giảm đau	Tá
Sinh địa	Tư âm bổ huyết	Thần
Ngưu tất	Hành huyết tán ứ, tiêu ung, lợi thấp	Tá
Xích thược	Thanh nhiệt, lương huyết, điều kinh	Tá
Đảng sâm	Bổ tỳ, kiện vị, ích khí, sinh tân	Tá
Đơn bì	Lợi thủy, hóa thấp	Tá
Trạch lan	Thanh nhiệt, giải độc	Tá
Bán hạ	Giáng khí nghịch, tiêu đờm thấp	Tá
Bồ hoàng	Hành huyết, chỉ thống	Tá
Quế tâm	Tán hàn	Tá
Gừng	Ôn trung	Tá
Cam thảo	Ôn trung. Điều hòa các vị thuốc	Sứ

Thể Khí uất:

Phép trị: Lý khí, giải uất.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tiêu dao tán (xem Bạch đới).

Thể Hư hàn:

Phép trị: Ôn dương, bổ hư.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Thanh đới thang (thích hợp với Tỳ dương hư) gồm Sinh Sơn dược 30g, sinh Long cốt 18g, sinh Mẫu lệ 18g, Cam thảo 4g, Hải phiêu tiêu 12g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Sinh sơn dược	Bổ tỳ vị, ích phế, bổ thận, chỉ tả	Quân
Sinh long cốt	Thu liễm, cố sáp	Quân
Sinh mẫu lệ	Thanh nhiệt, liễm hãn, tiêu đờm	Thần
Cam thảo	Điều hòa các vị thuốc	Sứ
Hải phiêu tiêu	Liễm hãn, chỉ đới	Tá

Bài Lộc nhung tán (thích hợp với Thận dương hư) gồm Lộc nhung, A giao (sao), Ô tặc cốt (đốt ra tro), Đương quy (sao), Bồ hoàng (sao). Tất cả tán bột uống.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Lộc nhung	Bổ thận dương, bổ tinh huyết	Quân
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết	Thần
A giao	Tư âm, bổ huyết	Tá
Ô tặc cốt	Chỉ huyết	Tá
Bồ hoàng	Chỉ huyết	Tá

Thể Hư nhiệt:

Phép trị: Dưỡng âm, thanh nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tứ vật gia Cầm tiên (xem Xích đới).

Hoàng đới

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh hỏa, thấp nhiệt, kiện tỳ.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Dịch hoàng thang (Phó thanh chủ nữ khoa) gồm Hoài sơn (sao) 40g, Khiếm thực (sao) 40g, Hoàng bá (sao muối) 8g, Xa tiền tử (sao) 4g, Bạch quả 10 quả.
Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Hoài sơn	Bổ tỳ vị, ích phế bổ thận, sinh tân	Thần
Hoàng bá	Tả tướng hỏa, thanh thấp nhiệt	Quân
Khiếm thực	Kiện tỳ, trừ thấp, bổ thận, sáp tinh	Tá
Xa tiền tử	Thanh nhiệt giải độc, tiêu đờm	Tá
Bạch quả	Tiêu đờm, trừ xích bạch đới	Tá

Thể Khí hư:

Phép trị: Thăng dương, ích khí, hòa trung.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Bổ trung ích khí thang (xem Xích đới).

Thanh đới

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh Can, lợi thấp nhiệt.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tiêu dao tán gia giảm (Phó thanh chủ nữ khoa) gồm Sài hồ 4g, Bạch linh 20g, Bạch thược (sao rượu) 20g, Cam thảo 20g, Nhân trần 12g, Chi tử (sao) 12g, Trần bì 4g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Sài hồ	Phát tán phong nhiệt, bình can, giải uất	Quân
Bạch linh	Trừ thủy, lợi thấp	Quân
Bạch thược	Liễm âm, dưỡng huyết, bình can	Thần
Cam thảo	Ôn trung hòa vị	Sứ
Nhân trần	Thanh nhiệt, trừ thấp	Tá
Chi tử	Thanh nhiệt tả hỏa, lương huyết, tiêu viêm	Thần
Trần bì	Kiện tỳ, táo thấp, hóa đờm	Tá

Thể Hư tổn:

Phép trị: Bổ Can Thận.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tế âm địa hoàng hoàn (Chứng trị chuẩn thằng) gồm Ngũ vị tử, Mạch môn, Đương quy, Địa hoàng, Thung dung, Sơn thù, Hoài sơn, Câu kỷ tử, Cúc hoa, Ba kích. Lượng bằng nhau. Tán bột làm hoàn. Ngày uống 16 - 20g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết	Quân
Địa hoàng	Tư âm, bổ huyết	Thần
Hoài sơn	Sinh tân, kiện tỳ	Tá
Sơn thù	Bổ can thận, sáp tinh, thông khiếu	Quân
Mạch môn	Thanh tân, nhuận phế, chỉ khái	Tá
Ngũ vị tử	Thanh nhiệt, lương huyết, nhuận táo	Tá
Nhục thung dung	Ôn bổ thận dương, nhuận trường	Tá
Cúc hoa	Thanh nhiệt giải độc	Tá
Ba kích	Ôn thận tráng dương	Tá
Câu kỷ tử	Bổ can thận	Tá

Hắc đới

Thể Hỏa nhiệt:

Phép trị: Tiết hỏa.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Lợi hỏa thang (Phó thanh chủ nữ khoa) gồm Đại hoàng 12g, Bạch truật 20g, Bạch linh 12g, Xa tiền tử 12g, Hoàng liên 12g, Chi tử 12g, Tri mẫu 8g, Sinh Thạch cao 20g, Vương bất lưu hành 12g, Lưu ký nô 12g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đại hoàng	Hạ tích trệ ở trường vị	Quân
Bạch truật	Kiện tỳ, táo thấp, lợi thủy	Thần
Bạch linh	Hành thủy, lợi thấp nhiệt	Tá
Xa tiền tử	Lợi thủy, trừ đàm	Tá
Hoàng liên	Thanh nhiệt, táo thấp, giải độc	Quân
Tri mẫu	Thanh nhiệt, chỉ khát, nhuận táo	Tá
Chi tử	Thanh nhiệt, tả hỏa, chỉ huyết	Thần
Sinh Thạch cao	Thanh nhiệt, trừ thấp	Quân

Thể Thận hư:

Phép trị: Tư âm, ích thận.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tư thận âm (Nữ khoa chứng trị) gồm Hoàng bá, Thanh diêm, Thăng ma.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Thục địa	Tư âm, dưỡng huyết	Quân
Đương quy	Bổ huyết, dưỡng huyết	Thần
Hoàng bá	Thanh thấp nhiệt ở hạ tiêu	Tá
Sơn du nhục	Bổ can thận, sáp tinh, thông khiếu	Tá

Đới ngũ sắc

Thể Tạng hư:

Phép trị: Bổ hư, cố sáp.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Vị phong tán (Giản dị phương) gồm Đảng sâm (sao), Đương quy, Bạch truật (sao), Xuyên khung, Phục linh, Quế nhục, Mễ cốc. Lượng bằng nhau, tán bột. Mỗi lần dùng 8 - 12g. Thêm gạo 100 hột, sắc uống nóng lúc đói.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đảng sâm	Bổ tỳ, kiện vị, sinh tân dịch	Quân
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Quân
Xuyên khung	Hành khí, hoạt huyết	Thần
Bạch truật	Kiện tỳ, táo thấp, liễm hãn	Tá
Phục linh	Trừ thấp, lợi thủy	Tá
Quế nhục	Thông huyết, trừ hàn tích	Tá
Mễ cốc	Kiện tỳ	Tá

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh nhiệt, lợi thấp, tiêu độc.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Giải độc tứ vật thang (Y học nhập môn) gồm Hoàng cầm, Hoàng liên, Hoàng bá, Sinh địa, Chi tử, Đương quy, Bạch thược, Xuyên khung, Thục địa. Mỗi vị đều 4g, sắc uống.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Hoàng cầm	Thanh thấp nhiệt, giải độc	Quân
Hoàng liên	Thanh can nhiệt, táo thấp, giải độc	Quân
Hoàng bá	Thanh nhiệt, táo thấp ở hạ tiêu	Quân
Sinh địa	Bổ âm, thanh huyết, lương huyết	Thần
Chi tử	Thanh nhiệt, lương huyết, tả hỏa	Thần
Đương quy	Bổ huyết, dưỡng huyết	Tá
Bạch thược	Liễm âm, dưỡng huyết, bình can	Tá
Xuyên khung	Hành khí, hoạt huyết, chỉ thống	Tá
Thục địa	Tư âm, dưỡng huyết, bổ thận	Tá

Bạch dâm

Thể Hỏa uất:

Phép trị: Thanh nhiệt, tiết hỏa, khai uất.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Hoàng liên thanh tân ẩm (Tế thế lương thang) gồm Hoàng liên, Sinh địa, Quy thân, Đảng sâm, Phục thần, Táo nhân, Viễn chí, Liên nhục, Chích thảo. Các vị đều có lượng bằng nhau 6 - 8g. Sắc uống.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh	Quân
Sinh địa	Thanh nhiệt lương huyết	Thần
Đảng sâm	Bổ tỳ, kiện vị, sinh tân dịch	Tá
Hoàng liên	Thanh nhiệt, táo thấp, giải độc	Quân
Phục thần	Chỉ kinh quý, an tâm thần	Tá
Viễn chí	Giáng khí, hóa đàm	Tá
Liên nhục	Thanh tâm, kiện tỳ	Tá
Chích thảo	Điều hòa các vị thuốc	Sứ

Thể Thận hư:

Phép trị: Bổ Thận khí, ích tinh, cố hạ nguyên.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Cửu long đơn (Nội kinh thập di) gồm Đương quy, Bạch linh, Sơn tra, Câu kỷ tử, Liên nhục, Khiếm thực, Liên hoa tu, Thục địa, Kim anh tử. Tất cả vị đều 120g. Tán bột, làm viên. Ngày uống 12 - 16g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Đương quy	Bổ huyết, hoạt huyết	Quân
Thục địa	Bổ thận, dưỡng huyết	Thần
Bạch linh	Trừ thấp, lợi thủy, bổ tỳ vị	Tá
Sơn tra	Tiêu thực tích, hành ứ hóa đàm	Tá
Liên nhục	Bổ tỳ, dưỡng tâm, cố tinh	Tá
Liên hoa tu	Sáp tinh, ích thận, thanh tâm, chỉ huyết	Tá
Câu kỷ tử	Bổ can thận	Tá
Khiếm thực	Kiện tỳ, trừ thấp, bổ thận, sáp tinh	Tá
Kim anh tử	Bổ tinh khí	Tá

Bạch trọc

Thể Thấp nhiệt:

Phép trị: Thanh nhiệt, hóa độc.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Long đởm tả can thang (xem Bạch đới).

Thể Âm hư hỏa vượng:

Phép trị: Tư âm, thanh hỏa, bổ hư.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Thanh tâm liên tử ẩm gồm Liên nhục 10g, Bạch linh 8g, Chích kỳ 8g, Đảng sâm 12g, Mạch môn (bỏ lõi) 8g, Hoàng cầm 8g, Địa cốt bì 8g, Chích thảo 5g, Xa tiền tử 4g, Đương quy 8g, Bồ hoàng (sao) 8g.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Thạch liên tử	Thanh tâm hỏa, giao tâm thận	Quân
Địa cốt bì	Giáng phế hỏa, thoái hư nhiệt, chỉ đạo hãn	Thần
Hoàng cầm	Thanh thấp nhiệt, lương huyết, giải độc	Thần
Phục linh	Lý khí, hóa đàm	Tá
Xa tiền tử	Thanh nhiệt, lợi thủy	Tá
Mạch môn	Thanh tâm nhuận phế, trừ phiền nhiệt	Tá
Đảng sâm	Bổ tỳ, ích khí, sinh tân	Tá
Chích kỳ	Bổ khí, cố biểu, tiêu độc	Tá
Đương quy	Bổ huyết, dưỡng huyết	Tá
Bồ hoàng	Thanh nhiệt, hoạt huyết	Tá
Chích thảo	Ôn trung, hòa vị	Sứ

Thể Thận hư:

Phép trị: Thanh nhiệt, hóa thấp. Bổ Thận hư.

Bài thuốc sử dụng:

Bài Tỳ giải phân thanh ẩm (kết hợp với bài Lục vị hoàn) gồm Tỳ giải, Ô dước, Ích trí nhân (sao muối), Thạch xương bồ (sao muối). Lượng bằng nhau. Tán bột. Mỗi ngày uống 12g. Uống ấm, lúc đói.

Phân tích bài thuốc:

Vị thuốc	Tác dụng Y học cổ truyền	Vai trò
Tỳ giải	Thẩm thấp, lợi niệu, kiện tỳ	Quân
Ô dước	Ôn thận khí, ấm trung tiêu	Thần
Ích trí nhân	Ôn tỳ, ấm thận, sáp tinh	Thần
Thạch xương bồ	Khai khiếu, hóa đàm, giải độc, trừ thấp	Tá

Điều trị bằng châm cứu

Nguyên tắc điều trị

Điều trị triệu chứng.

Hư bổ toàn thân.

Cách chọn huyệt

Chọn huyệt trên mạch Nhâm, mạch Đốc và 3 kinh âm ở chân.

Huyệt chủ: Đới mạch, Bạch hoàn du, Khí hải, Tam âm giao.

Nếu Thấp nhiệt: Hành gian, Ăm lăng tuyền.

Nếu Thấp hàn: Quan nguyên, Túc tam lý.

Nếu Hư chứng: Bổ Tỳ: Tỳ du, Thái bạch, Phong long.

Bổ Thận: Thận du, Thái khê, Phi dương.

Kỹ thuật châm:

Thấp nhiệt: Châm tả không cứu.

Đàm thấp: Châm bình bổ, bình tả.

Hư chứng: Châm hoặc cứu bổ.

Viêm sinh dục nữ: điều trị bằng y học cổ truyền

Bạch đới

Bạch băng

Xích bạch đới

Xích bạc đới

Hoàng đới

Thanh đới

Hắc đới

Đới ngũ sắc

Bạch dâm

Bạch trọc

Điều trị bằng châm cứu

Bài viết cùng chuyên mục

Y học cổ truyền viêm teo niêm mạc dạ dày mạn tính

Y học cổ truyền xơ gan (đông y)

Bệnh học ngoại cảm

Bệnh học ngoại cảm lục dâm: phong hàn thúc phế

Y học cổ truyền tai biến mạch não

Can nham (ung thư gan nguyên phát)

Y học cổ truyền sốt bại liệt (đông y)

Phân loại thuốc y học cổ truyền

Bệnh học ngoại cảm lục dâm: thấp nhiệt đại trường

Y học cổ truyền động kinh (đông y)

Quá mẫn tính tử ban (viêm thành mạch dị ứng)

Y học cổ truyền nhiễm trùng tiết niệu (đông y)

Y học cổ truyền chứng bất lực (đông y)

Kinh nguyệt nhiều: điều trị theo y học cổ truyền

Thoát cốt thư: viêm tắc động mạch chi

Y học cổ truyền viêm gan mạn tính hoạt động

Y học cổ truyền thiếu máu huyết tán miễn dịch

Bệnh học thận bàng quang

Y học cổ truyền viêm phế quản (đông y)

Bệnh học và điều trị ngoại cảm ôn bệnh

Chức năng sinh lý tạng tâm (tâm bào, phủ tiểu trường, phủ tam tiêu)

Bệnh học ngoại cảm lục dâm: nhiệt kết bàng quang (thấp nhiệt bàng quang)

Bệnh học can đởm

Thống kinh: điều trị bằng y học cổ truyền

Bệnh học ngoại cảm lục dâm: vị nhiệt úng thịnh